بریکس

بریکس ( BRICS) نام شورای همکاری اقتصادی است که قدرت‌های نوظهور با رشد اقتصادی شتابان ، روسیه ، چین ، هند ، برزیل و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌ است . نام گروه از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو گرفته شده است . در ابتدا نام این گروه بریک نام داشت اما پس از پیوستن آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۰ ، به بریکس تغییر نام یافت. اعضا چهل درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و ۲۸ درصد اقتصاد جهانی را در اختیار دارند .

اجلاس سران بریکس به صورت سالیانه برگزار می گردد و ریاست گروه به صورت سالانه و چرخشی به اعضا واگذار می‌شود. تصمیمات بریکس نیز با اجماع آرا اتخاذ و تمام کشورهای عضو آن در گروه ۲۰ متشکل از اقتصاد‌های بزرگ جهان نیز عضویت دارند.

پنج کشور عضو بریکس ویژگی های مهمی دارند که موجب شده بریکس به عنوان یک شورای اقتصادی مورد توجه قرار گیرد از جمله سیاست ضد آمریکایی اعضا به خصوص بعد جنگ روسیه علیه اوکراین ، رتبه اولین (روسیه) ، سومین (چین)، پنجمین (برزیل) و هفتمین (هند) کشورهای بزرگ دنیا ، جمعیت دو میلیارد و هشتصد میلیون نفری چین و هند ، قرار داشتن چهار کشور بنیانگذار در بین هفت کشور اول از نظر مساحت و ده کشور اول از نظر تولید ناخالص داخلی داشتن سه ارتش بزرگ از پنج ارتش بزرگ دنیا از نظر پرسنلِ توسط چین و هند و روسیه ، هزینه تولید پایین به واسطه وجود ذخایر عظیم معدنی و طبیعی و نیروی کار فراوان و ارزان و ....

آفریقای جنوبی هم از نظر تولید ناخالص داخلی دومین اقتصاد بزرگ ، سومین ارتش بزرگ آفریقا و از نظر مساحت و جمعیت رتبه ششم قاره سیاه را در اختیار دارد .

نخستین بار وزیران خارجه هند ، چین ، برزیل و روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ دیدار کردند و و اولین نشست سران گروه در سال ۲۰۰۹ به صورت رسمی در روسیه برگزار شد و هدف آن همکاری های اقتصادی ، افزایش توسعه و تجارت چند جانبه ایجاد بستری برای کاهش سلطه دلار آمریکا ، مبادله با پول‌های ملی و به چالش کشیدن نظم جهانی جدیدی بود که تحت سلطه آمریکا و دولت‌های غربی در حال گسترش بود.

اعضای بریکس به موازات گروه هفت برنامه‌های توسعه طلبانه خود را در پیش گرفته است. آنها در سال 2015 بانک توسعه نوین (NBD) New Development Bank را با سرمایه یکصد میلیارد دلار در تقابل با بانک جهانی تأسیس کردند که در طرح‌های توسعه‌ای مورد تائید اعضا وام‌های کلان تخصیص می‌دهد. همچنین در تقابل با صندوق بین المللی پول ، صندوقی تحت عنوان "ترتیبات ذخیره احتیاطی" (CRA) Arrangement Contingent Reserve با سرمایه اولیه اولیه یکصد میلیارد دلار، برای مصون سازی در مقابل نوسانات ارزی و پولی بین المللی متأثر از سیاست‌ها و شرایط کشورهای غربی ایجاد کردند. مبادله بر اساس پول ملی کشورها مبنای کار بوده و هر پنج کشور ، در بانک بریکس سهام برابر دارند ولی در صندوق ، سهم چین تقریباً دو برابر بقیه اعضا است. همچنین یک سیستم پراخت بین المللی در مقابل سوئیفت ( SWIFT) طراحی کردند که هنوز کاملا عملیاتی نشده است که برای روسیه و ایران که شدید ترین تحریم های بین المللی را تجریه می کنند اهمیت فوق العاده ای دارد . در حال حاضر هر یک از سه کشو سه کشور روسیه، چین و هند از یک نظام پرداخت داخلی تحت عنوان CIPS در چین ، (SPFS) در روسیه و هند (SFMS) در هند برخودار هستند.

افزایش تنش های سیاسی و اقتصادی بین غرب و چین و روسیه هنچنین جنگ نیابتی نانو با روسیه در اوکراین موجب اهمیت حفظ و انگیزه‌ای برای گسترش بریکس همچنین تداوم طرح تداوم کمربند اقتصادی چین ( جاده ابریشم ) شده است .

بیش از ۴۰ کشور از جمله نیجریه، مکزیک ، الجزایر ، بولیوی ، ترکیه ، بنگلادش، سوریه ، اندونزی ، کوبا ، جمهوری دموکراتیک کنگو، کومور، گابون و قزاقستان علاقه خود را برای پیوستن به بریکس ابراز کرده‌اند و در چهاردهمین اجلاس در اوت ۲۰۲۳ ژوهانسبورگ عضویت دائم کشور ایران مصر ، آرژانتین ، اتیوپی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از ابتدای ژانویه ۲۰۲۴ به گروه اقتصادهای نوظهور به تایید سران کشورهای بریکس رسید. این کشورها با توجه به‌ موقعیت ژئوپولتیک و داشتن منابع عظیم نفتی و گازی و معدنی ، نابرابری توسعه و توزیع ثروت ، بریکس را به عنوان جایگزینی برای نهاد‌های بین‌المللی تحت سلطه غربی نگاه می کنند که با عضویت در آن از توسعه اقتصادی و افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری بهره‌ خواهند برد .

جمهوری اسلامی در ادامه سیاست ضد غربی و وابستگی به روسیه و چین و فرار از تحریم های بین المللی و مشکلات بانکی سوئیفت تمایل به عضویت در بریکس و استفاده از تسهیلات بانکی توسعه نوین را داشت اما قطعنامه های حقوقی شورای امنیت سازمان ملل و تحریم بانکی مانع از حصول نتیجه ملموس برای ایران خواهد شد.